Przewodnik po arteterapii

Sztuka nikogo nie trapi. A ci, którzy się nią zainteresują, otrzymują świetną okazję do zarażania rozmową właśnie o niej!

Pierwszą rzeczą, jaką warto zrozumieć w odniesieniu do sztuki jest to, że nie ma ani, dobra ani zła.

Z tego wypływa radość. Zwłaszcza dzisiaj, kiedy tak duży nacisk kładzie się na testowanie i standardy. Dzięki sztuce można zachęcać do indywidualności, bo dobrze jest być innym.

Druga sprawa, to brak obowiązku bycia ekspertem. Nie trzeba wiedzieć wszystkiego, aby rozpocząć rozmowę o sztuce i kreatywne działanie – pozostać przy tym ciekawy i chętnym do eksploracji.

Przewodnik po arteterapii

Arteterapia jest interdyscyplinarną dziedziną wiedzy, która wiąże się z filozofią, psychologią, medycyną, pedagogiką, socjologią czy sztuką. Wydaje się, że ze wszystkich tych związków, wyciągnęła to, co najlepsze. Rozwijała się równolegle w Stanach Zjednoczonych i Europie jako odrębny dział, jednak jest stosowana głównie w charakterze metody wspomagającej. Zaprasza do symbolizacji sensorycznej, kinestetycznej i percepcyjnej. Pomimo tego, że jest stosunkowo nową dziedziną, arteterapia ma swoje korzenie w „moralnym traktowaniu” pacjentów psychiatrycznych z końca XVIII wieku.

Pomimo faktu, że sztuka była znaczącym elementem ludzkiego doświadczenia przez tysiące lat, praktyka arteterapii jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Arteterapia została po raz pierwszy zastosowana w 1942 roku przez brytyjskiego artystę Adriana Hilla, choć już wcześniej lekarz i historyk sztuki Hans Prinzhorn zwrócił uwagę na znaczenie działań arystycznych

w chorobie, zbierając i klasyfikując ponad 5000 dzieł pacjentów.

Zajęcia w tym przypadku nie obejmują diagnozy ani leczenia. Proces twórczy wymagany

do ekspresji artystycznej to przede wszystkim czas indywidualnej eksploracji – bez pośpiechu, nacisków, porównywania, który może przebiegać w całkowitej ciszy, pogrążeniu we własnych myślach i zaufaniu. Oprócz poprawy samopoczucia, pozytywnie wpływa na umiejętności manualne, poczucie sprawczości oraz wyjątkowe uczucie stworzenia czegoś swojego, o sobie, dla siebie.

Czy to zajęcia plastyczne?

Arteterapia polega na poświęceniu czasu własnym emocjom oraz temu, jak przetwarza się

je za pomocą sztuki. Natomiast lekcje sztuki dotyczą rzemiosła, uczenia się technik

i doskonalenia ich. W pierwszym przypadku, bazuje się na tym, co dzieło sztuki komunikuje

o świecie autora lub o swoim twórcy, niekoniecznie na tym, jak wygląda lub

czy okazuje się zgodne z oczekiwaniami. Proces może być równie ważny jak obiekt fizyczny.

Autor decyduje, czym jest dla niego dzieło. Nie oznacza to, że obiekty stworzone w ramach arteterapii nie mogą być piękne, estetyczne ani godne dumy. Oznacza to, że nie jest to celem ani oczekiwaniem podczas arteterapii, kiedy taki cel może zaistnieć podczas zajęć plastycznych.

Obie formy bywają pomocne, rozwijające i stanowią pozytywne doświadczenie.

Techniki

kolaż
fotografia
rysunek
rzeźba, np. rodzinna
sztuka cyfrowa
wyroby tekstylne
malarstwo wielkoformatowe
kolaż poetycki

i wiele innych

A komu to potrzebne?

Ludzi można zainspirować sztuką i przekonać do spojrzenia na świat w nowy sposób. Malowanie obrazu, pisanie opowieści lub wykonywanie muzyki to przykłady sztuki. Mózg jest stymulowany przez twórczość we wszystkich jej formach. Ludzie mogą w unikalny sposób przekazywać swoje myśli, pomysły

lub obawy za pomocą sztuki. Co więcej, mogą dowiedzieć się o sobie czegoś nowego. Zdolność arteterapii do przekazywania idei, których nie można wyrazić ustnie i bywają surrealistyczne, jest jej największą zaletą.

Projekty międzypokoleniowe to okazja do pracy osób starszych z młodszymi ludźmi, a to znacznie więcej niż współpraca. Oprócz wspólnego rozwoju, odpowiada za zmianę wzajemnego postrzegania przez różnorodne grupy wiekowe.

Kolor w przestrzeni biurowej tworzy okazję do rozmów, dyskusji i inspiracji. Mała galeria podobnie

jak pokój ze swobodą wypowiedzi, to sposób na doładowanie oraz uwolnienie napięć. Dzięki sztuce możemy bezpiecznie zadawać głębsze pytania, które prowadzą do emocjonalnej prawdy o danej sytuacji

Obrazy pomagają w zapamiętywaniu, w porządkowaniu informacji, przypominaniu (sketch noting, graphic recording). Praca twórcza to umiejętność wykorzystania niewerbalnego języka do rozpoznania własnych myśli, uczuć, połączeń, znaczeń, a także forma relaksu, redukcji stresu, autentycznej ekspresji samych siebie. Różne techniki artystyczne stosowane w praktyce, jak na przykład rysunek,

to przedstawiciele kontrolowanego medium, w toku rozwijania umiejętności posługiwania się nią lub

w doświadczaniu nowych technik, wpływa się pozytywnie na poczucie sprawczości. Kiedy używanie języka jest zbyt trudne, staje się problematyczne lub niemożliwe — praktyka symbolizowania, poprzez tworzenie obrazów wizualnych, jest możliwa do wykorzystania. Pacjentom z upośledzeniem rozwojowym można pomóc ćwicząc funkcje wzrokowo-motoryczne, aby osiągnąć funkcjonowanie na wyższym poziomie. Zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, samokontrola jest niezbędna do dojrzewania i dążenia

do poprawy samopoczucia. Panowanie nad chaosem poprzez tworzenie sztuki jest krokiem w kierunku behawioralnej samokontroli. Tolerowanie niejasności i rozczarowania, gdy wytwory sztuki

nie manifestują się tak, jak sobie wyobrażaliśmy, nie tylko poprawia samokontrolę, ale także funkcjonowanie wykonawcze.

Swobodne wysiłki mogą uwolnić energię, a następnie zostać ponownie skonfigurowane

lub uformowane. Wiele teoretycznych podejść do arteterapii podkreśla wykorzystanie sztuki

do zaprowadzenia porządku z chaosu. Marcia Rosal stwierdziła, że przyspiesza nabywanie kontroli poprzez techniki takie jak m.in.

1) odkrywanie, wzmacnianie i rekonfiguracja obrazów mentalnych;

2) porównywanie i kontrastowanie rysunków;

3) tworzenie obrazkowych metafor uczuć i stanów umysłu

Obserwacja intencjonalna

Człowiek prowadzony do intencjonalnego postrzegania i studiowania swojej sztuki,

zwraca uwagę na autentyczne przeżywanie w dwojaki sposób. Po pierwsze, w arteterapii tworzy się pracę, która jest bezpośrednim doświadczeniem. Następnie widzi się twórczość swoimi oczami

i w swojej świadomości, i jest to drugie bezpośrednie doświadczenie. Można sięgnąć przy tym

po pomoc w nauce patrzenia, aby widzieć wszystko, co można zobaczyć w produkcji sztuki.

Ja i Ty mamy zupełnie różne interpretacje jednego obrazu. Dlatego ważny jest moment spotkania się autora z dziełem, który doświadcza go i chce o nim opowiedzieć.

Odpowiedzi na pytanie „Co widzisz?” często działają jak katalizatory.

Gdzie nas znaleźć?

Pracownie artystyczne
Centra społecznościowe
Domy kultury
Osoby prywatne
Zakłady karne
Szkoły podstawowe i średnie
Uniwersytety
Szpitale
Prywatne gabinety terapeutyczne
Hospicja
Centra Seniora
Centrum odnowy biologicznej
Prywatne przedsiębiorstwa

Arteterapia
kliniczna a niekliniczna

Rodzaj usług arteterapeutycznych, które podlegają prawu rządowemu,

a arteterapeuta jest postrzegany jako podmiot zajmujący się leczeniem zdrowia psychicznego. Zadaniem arteterapeuty jest leczenie osób

z chorobami psychicznymi.

Charakterystyka działań obejmuje m.in.:

Obraca się wokół diagnozy
Jest zintegrowana z systemami
i podejściem „modelu medycznego”
Ustanawia hierarchię „ekspert kontra pacjent" (nieświadomie
lub świadomie)
Działa „na osobności”
Postrzegana jest jako uzupełnienie „głównego” leczenia psychiatrycznego

Być może najbardziej wyróżniającą cechą pracy nieklinicznej jest to, że nie

jest ona uznawana za metodę leczenia (lub ustaloną formę psychoterapii) przez rząd lub inne agencje/organizacje regulacyjne.
W związku z tym wykonywanie tego typu pracy może wiązać się z większą swobodą, elastycznością i kreatywnością.

Nie obejmuje diagnozy
Bardziej skoncentrowana
na dobrym samopoczuciu
Może obejmować zarówno prywatną, jak i opartą na społeczności, otwartą pracę
Może łączyć różne dyscypliny, takie jak edukacja, duchowość, sztuki piękne itp.
Często postrzega sztukę
i arteterapię jako integralną część stylu życia ludzi, a nie dodatek do leczenia
Może specjalizować się
w różnych tematach życiowych, takich jak żal, związki, rasizm, seksizm, poczucie własnej wartości, spełnienie itp.

Arteterapia kliniczna zapewnia ścisłą granicę i jaśniejszą definicję tego, czym jest arteterapia. Sprawiając, że terapia sztuką staje się bardziej medyczna i dostosowana do ustalonej dziedziny psychiatrii, może być łatwiej pokazać jej skuteczność lub znaczenie.

Niekiedy można czuć, że ciągle próbujemy udowodnić swoją wartość w tych dziedzinach, ponieważ praktyka jest jak nowy sąsiad, który robi (w oczach innych) niekonwencjonalne rzeczy, takie jak malowanie i rysowanie w świecie psychoterapii rozmów.

Jeszcze zanim terapia sztuką stała się formą psychoterapii/leczenia w oczach naszego zachodniego społeczeństwa, terapia sztuką (lub wykorzystanie sztuki w celach terapeutycznych) zawsze była tutaj,